ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ – SPINE TENSEGRITY

Ορισμός

Με την αυστηρή (ανατομική) έννοια του όρου, η Σπονδυλική Στήλη (spine ή vertebral column) είναι ένα σύνολο από οστά (κόκκαλα), κάθε ένα από τα οποία ονομάζεται σπόνδυλος (vertebra). Στην πράξη όμως, με τον όρο αυτό, εννοούμε και το εσωτερικό της σπονδυλικής στήλης (δηλ. το νωτιαίο μυελό με την αρχή των νεύρων) αλλά και το εξωτερικό της μέρος (δηλ. τους μύες και συνδέσμους).

Η σπονδυλική στήλη στον ανθρώπινο σκελετό αποτελείται από 33 (ή 34) συναρθρωμένους σε σειρά σπονδύλους. Κάθε σπόνδυλος περιλαμβάνει ένα ημικυλινδρικό σώμα μεγέθους αναλόγου με το τμήμα στο οποίο ανήκει. Στα πλάγια φέρει δύο εγκάρσιες αποφύσεις και πίσω μια ακανθώδη απόφυση, που χρησιμεύουν για την πρόσφυση μυών και συνδέσμων. Στο κυλινδρικό σώμα επίσης απολήγουν τα σπονδυλικά τόξα που, ενωμένα, σχηματίζουν ένα δακτύλιο. Οι επάλληλοι αυτοί δακτύλιοι δημιουργούν έναν ενιαίο σωλήνα, τον σπονδυλικό σωλήνα, εντός του οποίου φέρεται ο νωτιαίος μυελός. Κάθε σπόνδυλος αρθρώνεται με τον υπερκείμενο και υποκείμενο σπόνδυλο μέσω των αρθρικών αποφύσεων. Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η θέση των σπονδύλων στη σπονδυλική διάταξη.

 

Οι σπόνδυλοι διακρίνονται επιμέρους ανάλογα της θέσης τους στη σπονδυλική στήλη από άνω προς τα κάτω σε:

1. 7 αυχενικούς, οι εγκάρσιες αποφύσεις των οποίων παρουσιάζουν οπή (εγκάρσιο τρήμα) από την οποία και διέρχονται τα αγγεία των σπονδύλων.
2. 12 θωρακικούς, στους οποίους αρθρώνονται οι αντίστοιχες πλευρές.
3. 5 οσφυϊκούς, που το σώμα τους είναι μεγαλύτερο όλων των προηγουμένων σπονδύλων.
4. 5 (ενοποιημένους) ιερούς, που το μέγεθός τους ελαττώνεται προς τα κάτω και που στην μεν παιδική ηλικία φέρονται ανεξάρτητοι στους δε ενήλικους συνοστεώνονονται δημιουργώντας το ιερό οστό, και
5. 4-5 κοκκυγικούς. Οι τελευταίοι αυτοί φέρονται επίσης συνοστεωμένοι αποτελώντας τον κόκκυγα.

Βασικά Χαρακτηριστικά (Τυπικός Σπόνδυλος)

1. Σώμα – το πρόσθιο τμήμα το οποίο φέρει το βάρος. Αυξάνει στο μέγεθος όσο προχωρούμε από την αυχενική προς της οσφοική μοίρα.
2. Σπονδυλικό τόξο – Εκτείνεται πίσω από το σώμα και περιβάλλει το σπονδυλικό τρήμα.
3. Σονδυλικό τρήμα – Τα σπονδυλικά τρήματα σε σειρά σχηματίζουν τοσπονδυλικό σωλήνα. Περιέχει τον νωτιαίο μυελό, τα περιβλήματά του, και οι ρίζες των νωτιαίων νεύρων.
4. Αυχένας (δεξιός και αριστερός) – το τμήμα του τόξου που προσφύεται στο σώμα.
5. Πέταλο (δεξιός και αριστερός) – Το οπίσθιο τμήμα του τόξου. Τα δύο πέταλα συναντώνται κατά τη μέση γραμμή.
6. Ακανθώδης απόφυση – Εκταίνεται προς τα πίσω από το σπονδυλικό τόξο.
7. Εγκάρσια απόφυση (δεξιά και αριστερά) – Εκτείνεται προα τα πλάγια από τησυμβολή αυχένα και πετάλου
8. Άνω αρθρική απόφυση (δεξιά και αριστερά) – Εκτείνεται προς τα πάνω από το σπονδυλικό τόξο για να σχηματίσει τη μεσοσπονδύλια άρθρωση με την κάτω αρθρική απόφυση του υπερκείμενου σπονδύλου.
9. Κάτω αρθρική απόφυση (δεξιά και αριστερά) – Εκτείνεται προς τα κάτω από το σπονδυλικό τόξο για να σχηματίσει τη μεσοσπονδύλια άρθρωσεη με την άνω αρθρική απόφυση του υποκείμενου σπονδύλου.
10. Πλευρική μοιρά – Οι θωρακικοί σπόνδυλοι αρθρώνονται με τις πλευρές.
11. Μεσοσπονδύλιο τρμήα – Ο χώρος μεταξύ των αυχένων παρακείμενων σπονδύλων για την διέλευση του νωτιαίου νεύρου.

 

 

 

Ιδιαίρερα Γνωρίσματα των Σπονδύλων

1.  Αυχενικός σπόνδυλος – Κάθε εγκάρσια απόφυση έχει το δικό της εγκάρσιο τρήμα.
2. Άτλαντας (1ος αυχενικός σπόνδυλος) – Δεν έχει σώμα. Οι άνω αρθρικές αποφύσεις του έχουν κοίλο σχήμα για την άρθρωση με τους ιανικούς κονδύλους.
3. Άξονας (2ος αυχενικός σπόνδυλος) – Η οδοντοειδής απόφυση (οδόντας) εκτείνεται προς τα πάνω από το σώμα και αρθρώνεται με τον άτλαντα. Αποτελεί έναν άξονα γύρω από τον οποίο ο άτλαντας και η κεφαλή περιστρέφονται.
4. Θωρακικός σπόνδυλος – το σώμα και οι εγκάρσιες αποφύσεις κάθε σπονδύλου αρθρώνονται εκατέρωθεν με μία πλεύρα.
5. Οσφυϊκός σπόνδυλος – Οι μεσοσπονδύλιες αρθρώσεις έχουν τέτοια κατεύθυνση ώστε δεν επιτρέπουν στροφή γύρω από τον αξονά τους. Οι αυχένες προσφύονται στο άνω ήμισυ του σώματος.
6. Ιερό οστό – Οι 5 σπόνδυλοι συνενώνονται ώστε να σχηματίσουν το ιερό οστό το οποίο φέρει τρήματα για την έξοδο των νεύρων. Το πρόσθιο άνω χείλος του σώματος του Ι1 σπονδύλου λέγεται ακρωτήριο. Τα πλευρικά τμήματα το Ι1αποτελού τα πτερύγια.

Μεσοσπονδύλιοι Δίσκοι

1. Βρίσκεται ανάμεσα στα σώματα δύο τυπικών σπονδύλων.
2. Αποτελείται από ένα κεντρικό ζελατινώδη πυρήνα, τον πηκτοειδή πυρήνα, ο οποίος περιβάλλεται από συγκεντρικά στρώματα μυκνού συνδετικού ιστού, τονψινώδη δακτύλιο.
3. Ο δίσκος αντέχει βάρος γιατί η συμπίεση του πηκτοειδούς πυρήνα συγκρατείταιψαπό τον ινώδη δακτύλιο.
4. Η οπίσθια κήλη του πηκτοειδούς πυρήνα διά μέσου του ινώδους δακτυλίουψμπορεί να πιέσει την πιο κοντινή εξερχόμενη νωτιαία ρίζα.

 

Σύνδεσμοι

1. Σύνδεσμοι που περιορίζουν την κάμψη των σπονδύλων

• Ωχροί σύνδεσμοι – πρόκειται για ισχυρές ινοελαστικές ταινίες πουδιατρέχουν ανάμεσα στα πέταλ παρακείμενων σπονδύλων. Οι δεξιοί και αριστεροί ωχροί σύνδεσμοι συναντώνται κατά την οπίσθια μέση γραμμή σχηματίζοντας έναν μονήρη χωρό σύνδεσμο
• Επανκάνθιος – Εκτείνεται κατά μήκος των κορυφών των ακανθωδών αποφύσεων (από το ύψος το Α7 μέχρι το ιερό οστό).
• Μεσακάνθιοι σύνδεσμοι – Εκτείνονται μεταξύ παρακειμένων ακανθωδών αποφύσεων.
• Αυχενικός σύνδεσμος – Είναι μία ταινία που εκτείνεται ραχιαία από τις ακανθώδεις αποφύσεις των αυχενικών σπονδύλων τις οποίες συνδέει μεταξύ τους και με το κρανίο.
• Οπίσθιος επιμήκης σύνδεσμος – φέρεται κατά μήκος της οπίσθιας επιφάνειας των σπονδυλικών σωμάτων από το κρανίο έως το ιερό.

2. Σύνδεσμοι που περιορίζουν την έκταση των σπονδύλων• Πρόσθιος επιμήκης σύνδεσμος – Φέρεται προς τα κάτω κατά μήκος της

• πρόσθιας επιφάνειας των σωμάτων από το κρανίο έως το ιερό.

 

Αρθρώσεις

Ειδικότερα ο πρώτος άνω σπόνδυλος που συνδέει το κρανίο με τη σπονδυλική στήλη ονομάζεται Άτλας και ο αμέσως επόμενος (ο δεύτερος) Αναβολέας (ή ορθότερα βάσει των ανατομικών ατλάντων Gray, Sobotta και Netter, ονομάζεται Άξονας). Οι δύο αυτοί σπόνδυλοι διαφέρουν των άλλων και χρησιμεύουν για την κίνηση της κεφαλής. Συγκεκριμένα ο άτλας δεν φέρει σώμα πλην όμως περικλείει στον δακτύλιό του την οδοντοειδή απόφυση του αναβολέα που λέγεται και «δόντι του αναβολέα». Επίσης και ο έβδομος αυχενικός σπόνδυλος παρουσιάζει χαρακτηριστική απόφυση που σχηματίζει προεξοχή ιδιαίτερα αντιληπτή σε αδύνατα άτομα, εξ ου και ονομάζεται προέχων σπόνδυλος.

 

Φυσιολογικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης

Η σπονδυλική στήλη, από τον τρόπο της άρθρωσης των σπονδύλων, παρουσιάζει μεγάλη κινητικότητα. Παρά ταύτα δεν είναι τελείως ευθεία, όπως μπορεί να φαίνεται από την πρόσθια ή οπίσθια πλευρά, αλλά παρουσιάζει διάφορες κυρτώσεις ή κυρτώματα, εναλλασσόμενα, δύο εμπρόσθια και δύο οπίσθια, που ονομάζονται ανάλογα με τη θέση τους. Έτσι παρατηρούνται από άνω προς τα κάτω:

1. η αυχενική κύρτωση ή αυχενικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω)
2. η θωρακική κύρτωση ή θωρακικό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα εμπρός)
3. η οσφυϊκή κύρτωση ή οσφυϊκό κύρτωμα (ανοιχτή προς τα πίσω), και
4. η ιεροκοκκυγική κύρτωση ή ιεροκοκκυγικό κύρτωμα (ανοιχτή προς εμπρός) (δείτε σχετ. 1η εικόνα).

Οι κυρτώσεις αυτές εξυπηρετούν κατά τον καλύτερο τρόπο αφενός την όρθια στάση του ανθρώπου και αφετέρου την ελαστικότητα που θα πρέπει να παρέχει σε όλο το βάρος του σώματος σε οποιαδήποτε μετακίνηση, βάδισμα, τρέξιμο, άλματα κ.λπ. Εκτός όμως των παραπάνω υφίσταται σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους μία ακόμη ελαφρά πλάγια κύρτωση ανοικτή προς τα αριστερά, έτσι ώστε ο αριστερός ώμος να φαίνεται πάντα ελαφρώς ανυψωμένος σε σχέση με τον δεξιό. Το φαινόμενο αυτό δεν έχει ερμηνευτεί, και οι απόψεις ότι προέρχεται είτε από το ότι η δεξιά πλευρά παρουσιάζει μεγαλύτερο μυϊκό τόνο είτε από τη στάση των μαθητών στα σχολικά θρανία δεν ευσταθούν, αφού το αυτό φαινόμενο παρουσιάζουν και οι αριστερόχειρες αλλά και άτομα που φοιτούν σε σχολεία χωρίς θρανία.

 

Μύες της Ράχης

Α. Γενικά

1. Οι ετερόχθονες μύες ελέγχουν τις κινήσεις των άνω άκρων και του θωρακικού τοιχώματος.

• Νευρώνονται συνήθως από πρόσθιους κλάδους των νωτιαίων νεύρων.
• Η επιπολής ομάδα σχετίζεται με τα άνω άκρα.
• Η ενδιάμεσο ομάδα συνδέεται με το θωρακικό τοίχωμα.

1. Οι αυτόχθονες μύες μύες βρίσκονται εν τω βάθει.

• Νευρώνονται από τους οπίσθιους κλάδους των νωτιαίων νεύρων.
• Στηρίζουν και κινούν τη σπονδυλική στήλη και συμμετέχουν στις κινήσεις της
• κεφαλής.
• Μια ομάδα κινεί τις πλευρές σε σχέση με τη σπονδυλική στήλη.

 

Β. Επιπολής Μύες της Ράχης (του άνω άκρου)

1. Εντοπίζονται αμέσως κάτω από το δέρμα και την επιπολή περιτονία της ράχης.
2. Συνδέουν τις κινητές κλείδες, ωμοπλάτες και βραχιόνια οστά με τους σπονδύλους, τις πλευρές και το στέρνο (του αξονικού σκελετού)
3. Οι μύες του άνω άκρου οι οποίοι συνάντωνται στη ράχη είναι –

• Ο τραπεζοειδής μυς
• Ο ανελκτήρας μυς της ωμοπλάτης
• Ο μειζων και ελάσσων ρομβοειδής μυς
• Ο μείζων και ελάσσων στρογγυλός μυς
• Ο δελτοειδής μυς
• Ο υπερακάνθιος μυς
• Ο υπακάνθιος μυς
• Ο υποπλάτιος μυς
• Ο πλατύς ραχιαίος μυς
• Ο πρόςθιος οδοντωντός μυς
• Ο μείζων και ελάσσων θωρακικός καθώς και ο υποκλείδιος μυς ανήκουν επίσης σε αυτή την ομάδα μυών του άνω άκρου αλλά εντοπίζονται στο πρόσθιο τοίχωμα του σώματος.

 

Γ. Ενδιάμεση μυϊκή στοιβάδα

1. Εντοπίζονται αμέσως κάτω από τους μυς του άνω άκρου (επιπολής ομάδα).
2. Οι οπίσθιοι οδοντωτοί μύες καλούνται και αναπνευστικοί μύες γιατί προσφύονται στις σπονδυλικές άκανθες και στις πλευρές, και μπορούν να ανυψώνουν ή να πιέζουν προς τα κάτω μερικές πλευρές κατά την αναπνοή.
3. Αποτελείται από –

• Τον οπίσθιο άνω οδοντωτό μυ
• Τον οπίσθιο κάτων οδοντωτό μυ

 

Δ. Αυτόχθονες ή γνήσιοι εν των βάθει μυς της ράχης

1. Ο εκτείνων μυς της ράχης (ή ιερονωτιαίος μυς)

Έδω ανήκουν οι περισσότεροι επιφανειακοί μυες της ράχης και περιλαμβάνει:

• Τον ακανθώδη μυ
• Τον μήκιστο μυ
• Τον λαγονοπλευρικό μυ

      2. Εγκαρσιοακανθώδεις μυς

Βρίσκονται κάτω από τον εκτείνονται μυ της ράχης και περιλαμβάνει:

• Τους περιστροφείς μυς
• Τον πολυσχιδή μυ
• Τον ημιακανθώδη μυ
• Οι μεσακάνθιοι μύες (συνδέουν τις γειτονικές άκανθες των σπονδύλων)
• Οι οπίσθιοι μεσεγκάρσιοι μύες (συνδέουν τις εγκάρσιες αποφύσεις των σπονδύλων)

3. Στην αυχενική μοίρα, οι υπινιακοί μύες περιλαμβάνουν

• Τον μείζονα οπίσθιο ορθό κεφαλικό μυ
• Τον ελάσσονα οπίσθιο ορθό κεφαλικό μυ
• Τον άνω λοξό κεφαλικό μυ
• Τον κάτω λοξό κεφαλικό μυ

4. Σπληνοειδής μυς (κεφαλικός και αυχενικός)

• Αποτελούν εν των βάθει μυς της ράχης που δεν ανήκουν στις άλλες ομάδες

 

Παθήσεις

Πολλές φορές παρουσιάζονται υπέρμετρες κυρτώσεις της σπονδυλικής στήλης από παθολογικές αιτίες. Τέτοιες είναι:

1. Λόρδωση, με έντονο άνοιγμα προς τα πίσω, ονομασία που προήλθε από την υπεροπτική γενικότερη εικόνα των λόρδων (αύξηση οσφυϊκού κυρτώματος)
2. Κύφωση (από το αρχαίο κυφός: σκυφτός): αντίθετη της προηγουμένης, με έντονο άνοιγμα προς τα εμπρός, εμφανέστερη σε υπερήλικα άτομα (αύξηση θωρακικού κυρτώματος), και
3. Σκολίωση (από το αρχαίο σκολιός: στραβός): η τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης που είτε παρουσιάζεται ιδιοπαθώς και εξελίσσεται κατά την σκελετική ανάπτυξη του παιδιού με διάφορες μορφές, είτε είναι δευτεροπαθής, μετά από κάποια βλάβη σπονδύλου που οδηγεί σε παραμόρφωσή της. Τα αίτιά της είναι άγνωστα στις περισσότερες περιπτώσεις και συγγενή στο 15% των περιπτώσεων περίπου.
4. Σύνδρομο Facet (σύνδρομο ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων) είναι ένας ειδικός τύπος οστεοαρθρίτιδας που αναπτύσσεται στις αρθρώσεις που βρίσκονται στη σπονδυλική στήλη. Αυτές οι αρθρώσεις συνδέουν τους σπονδύλους και επιτρέπουν στη σπονδυλική στήλη να κάμπτεται, να περιστρέφεται και να εκτελεί άλλες κινήσεις. Aναπτύσσεται συχνότερα στις αυχενικές (άνω) και στις οσφυϊκές (κάτω) περιοχές της σπονδυλικής στήλης, αλλά μπορεί επίσης να αναπτυχθεί και στη θωρακική (μεσαία) μοίρα της σπονδυλικής στήλης.Όπως και με πολλές άλλες αρθρώσεις στο σώμα, οι αρθρώσεις της επιφάνειας έχουν έναν ομαλό συνδετικό ιστό γνωστό ως χόνδρο που καλύπτει τα άκρα των οστών. Αυτός ο χόνδρος μπορεί να φθαρεί με την πάροδο του χρόνου με αποτέλεσμα τα γειτονικά οστά να τρίβονται αντί να ολισθαίνουν μεταξύ τους, δημιουργώντας φλεγμονή μέσα στην άρθρωση και οδηγώντας σε πόνο, δυσκαμψία και απώλεια κινητικότητας στο λαιμό ή την πλάτη.Μερικές φορές, οι τραυματικές βλάβες (από συντριβές οχημάτων, πτώσεις και αθλητικές δραστηριότητες) μπορούν επίσης να επιταχύνουν τον εκφυλισμό των αρθρώσεων.

 

Η Σπονδυλική Στήλη συχνά περιγράφεται ως μια πολυτμηματική ράβδος, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένα πολύπλοκο και σύνθετο σύστημα  Εφελκυσμού (Tensegrity).

 

Tense + Integrity = Tensegrity = Balance of Tension Members

 

O Eφελκυσμός (Tensegrity) είναι η αρχιτεκτονική αρχή που περιγράφει την ισορροπία μεταξύ των δομών συμπίεσης (οστά/σπονδύλοι) και των στοιχείων που ασκούνται οι τάσης (μαλακοί ιστοί- περιτονία, μύες, τένοντες) για να επιτρέψει σε μια δομή-άρθρωση να παραμείνει σταθερή στη βαρύτητα.

Το βασικό σχήμα του Εφελκυσμού στη φύση είναι το τετράεδρο που είναι μια τρισδιάστατη πυραμίδα που αποτελείται από πολλαπλά σχήματα τριγώνων. Όπως βλέπουμε στο σχέδιο των μυϊκών ομάδων  που ονομάζονται παρασπονδυλικοί μύες (Transversospinales), το σχήμα του τριγώνου είναι εμφανές. Κάθε επίπεδο της σπονδυλικής στήλης συνδέεται με το επόμενο μέσω των τριγωνικών γραμμών έλξης από κάθε Αυτόχθονα μυ (oι πορτοκαλί γραμμές).

Μόλις δείτε αυτό το σχήμα, το μυαλό μπορεί να αρχίσει να φαντάζεται πώς μια «παραμόρφωση» ενός τριγώνου από έναν μυϊκό σπασμό στη μία πλευρά προκαλεί μια ανομοιόμορφη έλξη-τάση σε πολλαπλούς σπονδύλους. Αυτό θα μπορούσε να εκδηλωθεί ως αυτό που οι παλιοί οστεοπαθητικοί ονόμαζαν «βλάβες» (lessions) ή οι χειροπράκτες που ονόμαζαν «υπεξαρθρώσεις» (subluxations).

Μια μετατόπιση θέσης ενός σπονδυλικού κινητικού τμήματος είναι απλώς μια απώλεια της ισορροπίας του Εφελκυσμού του Εγκάρσιου Νωτιαίου Τριγώνου σε αυτό το εννοιολογικό μοντέλο.

Η αντιμετώπιση των στοιχείων «έντασης» της Σπονδυλικής Στήλης, συμπεριλαμβανομένων των μυών, των τενόντων και της περιτονίας μέσω θεραπείας και άσκησης είναι ένα σημαντικό συμπλήρωμα, προκειμένου να επιτραπεί η συνολική δομή της Σπονδυλικής Στήλης να παραμείνει σταθερή αλλά και για το Σύνδρομο Facet.