Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.), μία μόνο αιμοδοσία καθίσταται ικανή να σώσει τρείς ανθρώπινες ζωές. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, καθώς δεν μπορούν όλα τα άτομα του πληθυσμού να είναι αιμοδότες. Οι περιορισμοί αυτοί στοχεύουν στην προστασία της υγείας, τόσο του αποδέκτη της μονάδας αίματος, όσο και του αιμοδότη.
Ειδικότερα, αιμοδότες μπορούν να γίνουν υγιή άτομα ηλικίας 18-65 ετών, τα οποία έχουν σωματικό βάρος άνω των 50 κιλών και χαρακτηρίζονται από ασφαλή τρόπο ζωής (αποχή από συμπεριφορές υψηλού κινδύνου όπως, λήψη ουσιών, πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι, τατουάζ ή piercings που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες).
Ως υγιή καλούνται άτομα, τα οποία δεν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, δεν νοσούν και είναι ελεύθερα ιατρικού ιστορικού ηπατίτιδας, καρκίνου, καρδιοπάθειας, επιληψίας και οποιασδήποτε αιμορραγικής διαταραχής.
Υπολογίζεται ότι, περίπου, το 75% του πληθυσμού μπορεί κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της ζωής του, να χρειαστεί μετάγγιση αίματος, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό, περίπου 1,5%, είναι ενεργοί αιμοδότες.
Σύμφωνα με μελέτες, όταν κάποιος δίνει αίμα δύο φορές τον χρόνο, αντιμετωπίζει μειωμένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Μάλιστα, στους αιμοδότες ηλικιών 43-61 ετών τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά είναι λιγότερα.
Αναφορικά με την ομάδα των αθλητών, συστήνεται η αποφυγή αιμοδοσίας από άτομα, τα οποία ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό και προετοιμάζονται για κάποιο μεγάλο αθλητικό γεγονός.
Το 0+ μπορεί να δίνει παντού. Είναι το πιο κοινό αλλά μπορεί να καλύψει τις Α, Β και 0 ομάδες αίματος. Το 0- είναι μοναδικό και παίρνει μόνο από 0- οπότε υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη γι’αυτό.
Μπορεί η εθελοντική αιμοδοσία να είναι σωτήρια για όποιον χρειάζεται μετάγγιση, αλλά ταυτόχρονα μπορεί να ωφελήσει σημαντικά και την υγεία του αιμοδότη, σύμφωνα με έρευνες. Δεν είναι λίγα τα ευρήματα που οδηγούν τους επιστήμονες να χαρακτηρίζουν τη διαδικασία «ευεργετική» για τις περιπτώσεις κάποιων παθήσεων, ειδικά εκείνων που σχετίζονται με την υπερσιδήρωση. Υπάρχουν κι εκείνα που υποστηρίζουν ότι η αιμοδοσία μειώνει τον κίνδυνο εγκεφαλικού, ανακοπής καρδιάς ή καρκίνου (κάποιες μορφές του).
Επιπλέον έχετε ένα ”έλλειμμα” 500-600 θερμίδων (θεωρείται όφελος αν είστε σε περίοδο αδυνατίσματος…)
Οι ειδικοί αποδίδουν τα οφέλη της στην ελάττωση των υψηλών επιπέδων σιδήρου που είθισται να έχουν οι αιμοδότες.
- Ο σίδηρος επηρεάζει την πηκτικότητα του αίματος – και όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδά του, τόσο πιο «πηχτό» είναι το αίμα.
- Τα υψηλά επίπεδα σιδήρου μπορεί να επιταχύνουν την οξείδωση της χοληστερόλης, η οποία επηρεάζει την πυκνότητα του αίματος και δημιουργεί αυξανόμενη τριβή καθώς διέρχεται από τα αιμοφόρα αγγεία. Η τριβή προκαλεί φθορές στα εσωτερικά τοιχώματα των αρτηριών και μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου.
- Άλλες μελέτες συσχετίζουν τον αυξημένο σίδηρο με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου-ίσως επειδή ο πολύς σίδηρος αυξάνει τις βλάβες από τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου στον οργανισμό.
Επειδή, λοιπόν, η δωρεά αίματος αφαιρεί αρκετό σίδηρο, μπορεί να ασκεί προστατευτική δράση όταν γίνεται συστηματικά, διότι «αραιώνει» το αίμα.
Οι γυναίκες αποβάλουν σίδηρο με τον έμμηνο κύκλο κάθε μήνα. Ο σίδηρος είναι ένα βασικό συστατικό για την λειτουργία του σώματος όταν όμως συσσωρευτεί αρκετός μπορεί να προκαλέσειοξειδωτική βλάβη η οποία ίσως προκαλέσει πρόωρη γήρανση, έμφραγμα κλπ.
Έρευνες δείχνουν ότι η τακτική αιμοδότες εμφανίζουν κατά 88% μικρότερο κίνδυνο να υποστούν έμφραγμα, καθώς με αυτή την πράξη βελτιώνεται η ροή του αίματος τους. Όταν το αίμα είναι πολύ πηχτό (λόγω κακής διατροφής, υψηλής χοληστερόλης, υψηλού ουρικού οξέος, καπνίσματος, στρες κλπ.) ρέει αργά, με αποτέλεσμα να διατρέχετε αυξημένο κίνδυνο θρόμβωσης και εγκεφαλικού. Η τακτική αιμοδοσία βελτιώνει τη ροή του αίματος και μειώνει τις βλάβες στα τοιχώματα των αγγείων και των αρτηριών.
- Στα οφέλη που λαμβάνουν οι αιμοδότες συμπεριλαμβάνεται και ο έλεγχος της υγείας τους, αφού πριν δώσουν αίμα, γίνεται μέτρηση:
- της θερμοκρασίας
- των καρδιακών παλμών
- της αρτηριακής πίεσης
- των επιπέδων αιμοσφαιρίνης.
Μετά το πέρας της διαδικασίας, το αίμα ελέγχεται για 13 μολυσματικές ασθένειες, όπως:
- ο HIV, η ηπατίτιδα
- ο ιός του Δυτικού Νείλου.
Εάν το αποτέλεσμα κάποιας από αυτές τις εξετάσεις βγει θετικό, ειδοποιούνται αμέσως.
Η αιμοδοσία (μείωση Σιδήρου) ίσως τελικά οδηγεί και σε καλύτερη ευαισθησία στην ινσουλίνη;!
Πέρα όμως από τις θετικές επιδράσεις της αιμοδοσίας στην υγεία, υπάρχει και το ψυχολογικό μέρος της διαδικασίας. Η αίσθηση του αλτρουισμού συμβάλει στη διάθεση ενός ανθρώπου, καθώς ο αιμοδότης νιώθει υπερήφανος για την αλληλεγγύη προς τον συνάνθρωπο.
Η σύσταση για αποχή των αθλητών από την αιμοδοσία κατά τη διάρκεια μεγάλων αθλητικών γεγονότων στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, στην πιθανότητα μειωμένης αθλητικής απόδοσης, λόγω της μειωμένης παροχής οξυγόνου στους ιστούς.
Επικολλώ το ενδιαφέρον κειμενο του Δρ. Mπάρδη Κων/νου
- Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής. στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab Μάστερ Εργοφυσιολογίας MSc
Αρκετές μελέτεςυποστηρίζουν ότι, η αιμοδοσία των αθλητών μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη μέγιστη δυνατή απόδοσή τους, όπως αυτή υπολογίζεται από τη μέτρηση της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου και της χρονομέτρησης των αθλητικών επιδόσεων. Πιο συγκεκριμένα, πρόσφατη μελέτη που διεξήχθει σε 20 υγιής ενήλικες άνδρες βρήκε ότι, η μέγιστη δυνατή κατανάλωση οξυγόνου (VO2max) μειώθηκε στατιστικώς σημαντικά, κατά 6,5%, 3 ημέρες μετά την αιμοδοσία των ανδρών και παρέμεινε σε χαμηλότερα επίπεδα από την αρχική τιμή αναφοράς (πριν την αιμοδοσία) του εκάστοτε ατόμου έως και την έβδομη ημέρα μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας.
Οι ερευνητές παρατήρησαν πλήρη αποκατάσταση της VO2max μετά τη 14η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας (Διάγραμμα 1). Παράλληλα, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση της αθλητικής επίδοσης, κατά 5,2%, 3 ημέρες μετά την αιμοδοσία των συμμετεχόντων, ενώ πλήρη επαναφορά του χρόνου της αθλητικής επίδοσης στα αρχικά επίπεδα σημειώθηκε μετά τη 14η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας (Διάγραμμα 2).
Βασικό συμπέρασμα της μελέτης αποτέλεσε το γεγονός ότι, η αθλητική επίδοση των συμμετεχόντων επανήλθε μετά τη 14η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, χωρίς όμως ταυτόχρονη πλήρη επαναφορά στα φυσιολογικά επίπεδα της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης.
Σε παρόμοια αποτελέσματα κατέληξε άλλη μελέτη, η οποία παρατήρησε στατιστικά σημαντική μείωση της VO2max κατά 10% μετά την 2η ημέρα και κατά 7% μετά την 7η ημέρα από το τέλος της αιμοδοσίας των συμμετεχόντων.
Μελέτη που διεξήχθει σε ποδηλάτες υψηλής επίδοσης βρήκε στατιστικά σημαντική μείωση της μέγιστης αθλητικής απόδοσης των αθλητών έως και 7 ημέρες μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας τους.
Άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, η πλήρη επαναφορά της μέγιστης αθλητικής απόδοσης των αιμοδοτών επιτυγχάνεται μετά την ολοκλήρωση της 3ης εβδομάδας από το τέλος της αιμοδοσίας. Τα μειωμένα επίπεδα αιμοσφαιρίνης μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, φαίνεται πως, αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα μείωσης της VO2max των αθλητών και κατ’επέκτασην της αθλητικής τους απόδοσης. Ειδικότερα, η αιμοδοσία 450ml αίματος (μιας μονάδας) σχετίζεται με μείωση της VO2max και της αντοχής των ατόμων κατά τη φυσική δραστηριότητα.
Δεδομένου ότι, ο σίδηρος αποτελεί βασικό δομικό λίθο της αιμοσφαιρίνης, τα επίπεδά του θα πρέπει να ελέγχονται στους αιμοδότες. Επομένως, τα χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης μετά την αιμοδοσία θα μπορούσαν, ίσως, να αποκατασταθούν με επαρκή επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό του εκάστοτε ατόμου.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η λήψη μικρών δόσεων σιδήρου μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, φαίνεται πως, μπορεί να μειώσει κατά 80% το χρόνο επαναφοράς των επιπέδων αιμοσφαιρίνης στον ορό των αιμοδοτών, σε σύγκριση με τη μη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου. Η ανάγκη λήψης σιδήρου μετά την αιμοδοσία είναι πιο σημαντική στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, λόγω των επιπρόσθετων απωλειών αίματος κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου.
Επομένως, όλοι οι αθλητές που πληρούν τα κριτήρια επιλογής αιμοδοτών μπορούν να προσφέρουν αίμα, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι, η μέγιστη αθλητική τους απόδοση θα επανέλθει στα αρχικά επίπεδα 3 εβδομάδες μετά το τέλος της αιμοδοσίας. Συνεπώς, αθλητές που προετοιμάζονται για κάποιο σημαντικό αθλητικό γεγονός, καλό θα ήταν να αποφύγουν την αιμοδοσία για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η περίοδος αποκατάστασης του αθλητή μετά την ολοκλήρωση ενός αγώνα ή μιας αθλητικής διοργάνωσης αποτελεί την πιο κατάλληλη χρονική στιγμή για αιμοδοσία.
Σε αυτό το σημείο, παρατίθονται ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τους αιμοδότες μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας:
- Επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού πριν και μετά την αιμοδοσία (τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό), καθώς τα υγρά θα βοηθήσουν να αντικατασταθεί ο όγκος αίματος που χάθηκε.
- Η κατανάλωση ενός πλούσιου γεύματος μετά την αιμοδοσία θα συντελέσει στην ταχύτερη αποκατάσταση του οργανισμού, ειδικά στους αθλητές. Ακόμη συστήνεται ένα ελαφρύ γεύμα 3-4 ώρες πριν την αιμοδοσία.
- Αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ την ημέρα της αιμοδοσίας, καθώς προωθεί την αφυδάτωση του οργανισμού.
- Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αιμικό σίδηρο, όπως μοσχάρι, γαλοπούλα, κοτόπουλο, σαρδέλες, χταπόδι και όστρακα, βοηθά στη διαιτητική πρόσληψη σιδήρου, απαραίτητου για την αποκατάσταση της αιμοσφαιρίνης.
- Εάν μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ο επίδεσμος στο χέρι σου ματώσει, σήκωσε το χέρι ψηλά και πίεσε με δύναμη μέχρι να σταματήσει το αίμα.
- Απέφυγε βαριές χειρωνακτικές εργασίες με το χέρι που έδωσες αίμα την ημέρα της αιμοδοσίας. Στην περίπτωση των αθλητών-αιμοδοτών συστήνεται αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης για τουλάχιστον 4-5 ημέρες μετά την αιμοδοσία.
- Σε περίπτωση αδυναμίας ή ζάλης, συστήνεται ύπτια κατάκλιση του σώματος με ανύψωση των ποδιών ψηλά.
- Σε περίπτωση συχνής αιμοδοσίας κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχος των επιπέδων φερριτίνης ορού. Οι αθλητές-αιμοδότες θα πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα της φερριτίνης, καθώς χαμηλές αποθήκες σιδήρου σχετίζονται με καθυστερημένη αποκατάσταση της αθλητικής απόδοσης.
Αναφορές:
- Ziegler AK, Grand J, Stangerup I, Nielsen HJ, Dela F, Magnussen K, Helge JW. Time course for the recovery of physical performance, blood hemoglobin, and ferritin content after blood donation. Transfusion. 2015; 55(4):898-905.
- Hill DW, Vingren JL, Burdette SD. Effect of plasma donation and blood donation on aerobic and anaerobic responses in exhaustive, severe-intensity exercise. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. 2013; 38 (5), 551-557.
- Dellweg D, Siemon K, Mahler F, Appelhans P, Klauke M, Köhler D. Cardiopulmonary exercise testing before and after blood donation. Pneumologie (Stuttgart, Germany). 2008; 62(6):372-377.
- Eichner ER. Sports medicine pearls and pitfalls: Athletic performance after blood donation. Current sports medicine reports. 2007; 6(5):276-277.
- Birnbaum L, Dahl T, Boone T. Effect of blood donation on maximal oxygen consumption. Journal of sports medicine and physical fitness. 2006; 46(4):535.
- Burnley M, Roberts CL, Thatcher R, Doust JH, Jones AM. Influence of blood donation on O2 uptake on‐kinetics, peak O2 uptake and time to exhaustion during severe‐intensity cycle exercise in humans. Experimental physiology. 2006; 91(3): 499-509.
- Panebianco RA, Stachenfeld N, Coplan NL, Gleim GW. Effects of blood donation on exercise performance in competitive cyclists. American heart journal. 1995; 130(4):838-840.
- Judd TB, Cornish SM, Barss TS, Oroz I, Chilibeck PD. Time course for recovery of peak aerobic power after blood donation. The Journal of Strength & Conditioning Research. 2011; 25(11):3035-3038.
- Kiss JE, Brambilla D, Glynn SA, Mast AE, Spencer BR, Stone M, Kleinman SH, Cable RG. Oral iron supplementation after blood donation: a randomized clinical trial. JAMA. 2015; 313(6):575-583.
- Rigas AS, Sørensen CJ, Pedersen OB, Petersen MS, Thørner LW, Kotzé S, Sørensen E, Magnussen K, Rostgaard K, Erikstrup C, Ullum H. Predictors of iron levels in 14,737 Danish blood donors: results from the Danish Blood Donor Study. Transfusion. 2014; 54(3pt2):789-796.